GES Hangi Arazilere Kurulur? Felsefi Bir Bakışla Enerji, Etik ve Ontoloji Üzerine
Giriş: Filozofun Güneşle Diyaloğu
Bir filozof için güneş, yalnızca ışığın değil, varlığın en saf biçiminin sembolüdür. Antik çağlardan beri insan, ışığa doğru yönelmiş, karanlıktan bilgiyi aramıştır. Bugün bu yönelim, Güneş Enerjisi Santralleri (GES) aracılığıyla somut bir gerçekliğe bürünmüştür. Ancak “GES hangi arazilere kurulur?” sorusu, yalnızca teknik bir mühendislik meselesi değil, aynı zamanda etik, epistemolojik ve ontolojik boyutları olan derin bir felsefi sorudur.
Etik Perspektif: Doğanın Hakkı Var mı?
Etik, insanın “yapabilir miyiz?” sorusunu “yapmalı mıyız?” haline getiren disiplindir. GES yatırımları da bu sorunun tam merkezinde durur.
Bir yandan temiz enerji üretir, karbon ayak izini azaltır, doğayı korur gibi görünür. Öte yandan, tarım arazilerinin, orman ekosistemlerinin ya da göç yollarının üzerinde kurulduğunda, doğanın kendi varlık hakkını ihlal edebilir.
Bu noktada şu sorular akla gelir: “İnsanın enerji ihtiyacı, doğanın sessiz varlığından daha mı değerlidir?” “Güneşi toplarken gölgesini kim yaratıyor?”
Etik açıdan dengeli bir çözüm, GES’lerin verimsiz, çorak, ekolojik açıdan düşük hassasiyetli arazilere kurulmasıdır. Bu yaklaşım, hem doğanın hakkına hem de insanın enerji ihtiyacına adil bir yanıt oluşturur.
Epistemoloji: Bilginin Güneşle Sınavı
Güneş enerjisi hakkında bildiklerimiz, modern bilimin akılcılığıyla şekillenir. Ancak epistemoloji bize her bilginin, bir bakış açısından üretildiğini hatırlatır.
GES’in nereye kurulacağına dair kararlar, teknokratik bilgi ile yerel deneyim bilgisi arasında bir çatışma alanı oluşturur.
Uzmanlar güneş haritalarına, radyasyon ölçümlerine ve topografik analizlere dayanır. Fakat yerel halk, o arazinin ruhunu, geçmişini ve anlamını bilir.
Bu durumda felsefi soru şudur: “Bir arazinin gerçek bilgisi kime aittir — ölçene mi, yaşayanına mı?”
Epistemolojik açıdan bakıldığında, en doğru GES kararı, teknik bilginin yerel bilgelikle buluştuğu yerde doğar. Bilgi, yalnızca ölçmek değil, anlamaktır; ve anlamak için, doğayla konuşmayı bilmek gerekir.
Ontoloji: Güneş, Toprak ve Varoluş
Ontolojik olarak GES, insanın doğaya müdahalesinin bir biçimidir. Ancak bu müdahale, bir tahakküm değil, bir birliktelik biçimi olabilir. Güneş panelleri, toprağın yüzeyine dizilen soğuk aynalar gibi görünür ama gerçekte, insanın enerjiyle kurduğu yeni bir varlık ilişkisidir.
Burada asıl mesele, insanın doğa karşısındaki ontolojik konumudur.
Biz doğanın efendisi miyiz, yoksa onun geçici misafirleri mi?
Eğer misafirsek, her kurulan GES, bir konuk evine saygı gösterme biçiminde olmalıdır.
Ontolojik açıdan, GES’lerin kurulacağı araziler yalnızca “boş alanlar” değildir; varlık alanlarıdır. Her taş, her rüzgâr izi, her gölge kendi anlamını taşır. Bu nedenle, GES yatırımları, sadece mekânı değil, varoluşu dönüştürür.
Denge Arayışı: Enerji ve Anlam Arasında
Bir filozofun gözünden bakıldığında, “GES hangi arazilere kurulur?” sorusu, aslında “insan enerjisini nereden almalı?” sorusuyla aynıdır. Bu enerji yalnızca elektrik değil; varoluş enerjisidir.
Güneşi toplarken, doğanın dilini anlamadan hareket eden insan, bilge değil, güç sarhoşu olur.
Doğru olan, ne tamamen teknik ne tamamen duygusal bir bakıştır. Etik, epistemoloji ve ontoloji arasında bir denge kurulmalıdır.
GES’ler ekolojik dengeyi koruyan, toplumsal katılımı gözeten, bilgiye dayalı ama anlamı da unutmayan bir bilinçle kurulmalıdır.
Sonuç: Işığın Ahlakı
Güneşin ışığı, varlığa yönelmiş bir çağrıdır. Onu yakalamak, aynı zamanda kendimizi anlamanın bir yoludur.
Ama soralım:
“Işığı toplarken gölgesiz kalabilir miyiz?”
Belki de asıl mesele, GES’in hangi araziye kurulduğu değil, hangi bilinç üzerine inşa edildiğidir.
Gerçek sürdürülebilirlik, teknolojide değil, düşüncede başlar. Ve güneş, her sabah yeniden doğarken, bize hep aynı felsefi soruyu sorar: “Senin enerjin nereden geliyor?”